-
#ThinkingInGenerations
dicht bij boeren
Boerenportret Šandor Sabo Junior, Kroatië
Familieboerderij SABO
Familieboerderij waar twee generaties samenwerken.
De familie Sabo boert al sinds het begin van de 20e eeuw op hun land in Karanac, Kroatië. Samen met vijf werknemers bewerkt boer Šandor Sabo de boerderij met zoon Šandor Junior en zijn broer Atila.
Feiten over de boerderij
Plaats: Karanac, provincie Osijek-Baranja, Kroatië
Geteelde gewassen: Maïs, tarwe, zonnebloem, koolzaad, brouwgerst
Speciale kenmerken: SABO Farm is al drie keer bekroond als de beste producent in Kroatië voor de geteelde gewassen. De familieboerderij sleepte voor de uitstekende gewasproductie de "Gouden Raap" in de wacht.
Welke problemen er ook opdoemen – we lossen ze samen op. Familie betekent voor mij saamhorigheid.
Vragen
Šandor, samen met je broer Atila bestier je de boerderij nu al tientallen jaren. Welke herinneringen komen in je op als je terugdenkt aan het begin van je landbouwcarrière?
Vader Šandor: Mijn broer ging economie studeren en woonde desondanks nog steeds thuis. Dat was het begin van onze samenwerking. Onze vader kocht de eerste tractor, dat was er nog een met ijzeren wielen. Daarna kocht hij een Lanz Bulldog en een Wilson, toen met rubberen wielen. Wij waren de eersten in het dorp. Je moet bedenken dat toen nog maar weinig mensen wisten hoe je zo'n tractor moest besturen.
De tractoren wakkerden ook de passie van je zoon aan.
Vader Šandor: Dat klopt. Onze zoon liep nog niet eens, we moesten hem op schoot pakken toen hij voor het eerst in de maaidorser zat.
Zoon Šandor: Ik ben opgegroeid met tractoren. Zoals mijn vader al vertelde, was ik pas 2-3 jaar oud toen ik tijdens de hooioogst voor het eerst het stuur van een tractor vasthield. Ik trad op jonge leeftijd al in de voetsporen van mijn vader. Daarom kwam de grote kennismaking met de boerderij ook niet pas op latere leeftijd, want ik was er al mijn hele leven bij betrokken.
We nemen aan dat je vader niet veel moeite hoefde te doen om je te overtuigen om de boerderij over te nemen?
Zoon Šandor: Mijn ouders nooit tegen me gezegd: "Je moet de landbouw in gaan, je moet dit blijven doen." Niemand heeft me dat ooit verteld, ik heb voor mezelf ontdekt dat daar mijn passie ligt. Ik kon vroeger bijvoorbeeld nauwelijks wachten om thuis te komen uit school. Eenmaal thuis vlug op de tractor stappen en het land op gaan, was pure ontspanning en gaf me een gevoel van vrijheid. Op 16- of 17-jarige leeftijd behaalde ik mijn motorrijbewijs, omdat ik daardoor ook een tractor kon besturen. Toen raakte ik intensief betrokken bij de landbouw.
Ondertussen gaat de modernisering van het machinepark ook gepaard met de transformatie van de landbouw.
Vader Šandor: Als ik terugdenk aan de oude machines: tractoren zonder airco, zonder isolatie, waar het stof in de middaghitte van 40 graden gewonnen naar binnen waaide. De moderne, vrijwel hermetisch afgesloten tractoren met airco van vandaag de dag zijn wat dat betreft heel comfortabel. De volgende ontwikkelingsfase zal de automatische tractor zijn, die we vanaf de rand van het land of zelfs vanuit het kantoor kunnen aansturen.
Zoon Šandor: Toen ik de boerderij overnam, heb ik deze in één opzicht veranderd: nu is de hele landbouw gericht op de modernisering van machines, digitalisering, de implementatie van GPS-apparaten en precisielandbouw. Voor deze modernisering heb ik binnen de familie wel wat moeten strijden. Mijn vader wilde deze veranderingen eigenlijk niet echt doorvoeren, omdat de voordelen op het eerste gezicht niet tastbaar zijn. Deze kosten veel geld, maar je ziet ze niet. Uiteindelijk was het een kwestie van overreding. Ik slaagde erin om hem te overtuigen en bewees dat we met de machines veel efficiënter kunnen werken.
Was er voor jouw opvolging op de boerderij ook zoveel overtuigingskracht nodig?
Zoon Šandor: Nee, toen ik mijn vader opvolgde waren er eigenlijk geen meningsverschillen. We konden het altijd goed met elkaar vinden en steunden elkaar. Ik kan niet eens zeggen dat het is alsof ik zijn baan heb overgenomen. Het is nu meer een omkering van de rollen, waarbij ik meer de leiding neem. Mijn vader is er echter nog steeds en hij staat achter me. Dat was al zo toen ik nog een kind was. Altijd als ik met hem mee wilde het land op, nam mijn vader me mee.
Vader Šandor: Het maakt me trots dat mijn zoon het zo ziet. Ik ben erg blij dat Šandor de traditie op onze boerderij voortzet. Het allerbelangrijkste in een familiebedrijf is harmonie. Als er geen harmonie is, dan trekt iedereen zijn eigen plan en dan is er geen vooruitgang. We bestieren de boerderij samen en zijn het meestal wel met elkaar eens. Natuurlijk zijn er soms wel eens meningsverschillen, maar dat komt omdat iedereen zijn eigen mening mag inbrengen. Als er helemaal nooit ruzie is, dan klopt er iets niet.
Zoon Šandor: Ik ben er ook erg trots op dat we binnen ons bedrijf als een familie functioneren. We maken samen alle afspraken. Ik ben trots op onze gezamenlijke kracht: welke problemen er ook opdoemen - we lossen ze samen op. Familie betekent voor mij saamhorigheid.
Kun je je voorstellen dat je de boerderij op een dag overdoet aan één van jouw kinderen?
Zoon Šandor: Als ik in de toekomst zelf kinderen heb, dan hoop ik dat zij ook het boerenvak oppakken. Als ze dat echt willen, dan zou ik er zoals elke vader trots op zijn. Als ze echter een andere weg kiezen, dan wil ik ze daarbij natuurlijk ook heel graag steunen. Ik zou hen echter graag alles leren, zoals mijn vader dat bij mij deed.
Welke waarden leer je op de boerderij, die ook voor toekomstige generaties belangrijk zijn?
Vader Šandor: Als kind leerden mijn ouders en grootouders me om altijd eerlijk te zijn, niemand te bedriegen en goed werk te leveren. Dan zullen je medemensen jou als persoon ook waarderen. Ik hoop dat ik erin geslaagd ben om deze waarden over te brengen op mijn zoon en dat hij in mijn voetsporen zal treden.
Zoon Šandor: Altijd eerlijk zijn behoort tot de grootste waarden die mijn ouders en grootouders mij hebben bijgebracht. Met ons landbouwbedrijf en het voedsel dat we produceren leveren we een belangrijke bijdrage aan het leven van mensen, dus eerlijkheid is een belangrijk goed. Als ik kinderen heb, zal ik hen dit ook bijbrengen.
Een blik in de toekomst toont niet alleen een grote verantwoordelijkheid, maar ook veel uitdagingen voor de landbouw. Welke hindernissen voorzien jullie voor de landbouwsector?
Vader Šandor: De zwaarste tijd hebben we net doorstaan, met de COVID 19-pandemie. We hadden het geluk dat we tijdig over grondstoffen beschikten, zodat we contacten konden vermijden.
Zoon Šandor: De grootste toekomstige uitdagingen in de landbouw zijn de droogtes waarmee we steeds vaker worden geconfronteerd. In Karanac hebben we een waterprobleem. Ik weet niet wat de toekomst brengt, maar ik hoop dat zo'n extreem jaar zich niet zo snel zal herhalen.
Heb je er gezien deze problemen ooit aan gedacht de landbouw op te geven?
Zoon Šandor: Opgeven is nooit bij mij opgekomen. Er zijn mensen die met een eenvoudigere baan veel meer geld verdienen. Landbouwwerk vraagt veel van je, want we hebben 24 uur per dag dienst. Weet je waarom ik uiteindelijk altijd weer voor de landbouw kiezen? Een plant zien ontkiemen en groeien, nadat je zelf het zaadje in de grond hebt gestopt en dit hebt gevoed en dan uiteindelijk een goede oogst binnenhalen: dat is de pure vreugde in ons vak.
De weg banen. Voor een vruchtbare toekomst.
Het boerenleven wordt vaak gekenmerkt door familiewaarden en tradities die in de loop van tientallen jaren zijn gegroeid. Over de hele wereld wonen en werken vele generaties onder één dak, en op een gegeven moment komt de vraag naar de opvolging van boerderij aan de orde. Onze nieuwe Boerenportretten richten zich op deze generatiewisseling waar veel boeren mee te maken hebben. Jong en oud - we bezochten boeren op hun boerderij om hen te laten vertellen over hun verhalen, hun uitdagingen en hun hoop.
