Choroby roślin w przypadku kukurydzy, buraka cukrowego, pszenicy, żyta, jęczmienia i rzepaku - rozpoznawanie, leczenie, zabezpieczenie plonu

Sporysz zbóż i traw (Claviceps purpurea) - występuje w uprawach żyta oraz pszenżyta sporadycznie w pszenicy. Można go spotkać również na trawach. Grzyb ten zimuje w glebie w postaci przetrwalników- sklerocji. Wiosną przetrwalniki kiełkują, uwalniają zarodniki, które są unoszone przez wiatr i infekują zboża oraz trawy będące w trakcie kwitnienia. Grzybnia przerasta tkankę słupka kwiatowego, na której powstają liczne zarodniki konidialne. W zainfekowanych kwiatostanach pojawia się tzw. rosa miodowa, do której dostają się zarodniki. W tym stadium choroba rozprzestrzenia się głównie za pośrednictwem owadów, które "siadają" na porażone rosliny oraz samoczynnie poprzez kontakt zainfekowanych kłosów ze zdrowymi roślinami. W porażonych kłoskach rozwija się sklerocja zamiast ziarniaka, która zawiera alkaloidy o toksycznym działaniu na organizmy stałocieplne. Surowiec zanieczyszczony sporyszem nie może być używany w celach konsumpcyjnych oraz paszowych.

Mączniak prawdziwy (Erysiphe graminis) występuje we wszystkich rejonach upraw i poraża wszystkie gatunki zbóż. Jest typowym "pasożytem" zewnętrznym", pobiera składniki pokarmowe z komórek skórki żywiciela za pomocą specjlanych ssawek. Infekuje wszystkie zielone części roślin. Może zimować na samosiewach oraz oziminach, które na wisonę są źródłem infekcji. Na resztkach pożniwnych aż do jesieni mogą przetrwa zamkniete otocznie grzyba, głównym przyczyną infekcji są zarodniki konidialne. Pierwsze objawy infekcji w zasiewach ozimin można zobserwować już jesienią, natomiast najbardziej dynamiczny rozwój choroby przebiega w okresie późnej wiosny oraz lata. Na liściach, pochwach liścowych a przy bardzo silnych infekcjach biały nalot zbudowany z utworów grzyba jest obecny również na źdźbłach i plewach. Skupiska grzyba początkowo są złożone z luźnego nalotu grzybni oraz zarodników konidialnych. W dogodnych warunkach dla rozwoju grzybnia bardzo szybko powiększa się i łączy w coraz większe skupiska. W późniejszym stadium rozwoju grzybnia zmienia kolor na szarobeżowy z małym, ciemnobrnatnymi otoczniami, które przypominają czarne punkty.

Rynchosporioza (Rhynchosporium secalis) - występuję w zasiewach żyta, jęczmiania oraz pszenżyta. Pierwsze symptomy porażenia na młodych liściach zbóż moża zaobserwować już jesienią. Wiosną choroba występuję z większym natężeniem. Na lisciach pojawiają się owalne plamy długości 1-2 cm, o barwie stalowozielonej. Z czasem wspomniane plamy zmieniają zabarwienie w kierunku koloru szarego, a finalnie uzyskują barwę słomy. Na jęczmieniu porażone części są wyraźnie odgraniczone od tkanki zdrowej ciemnobrązowa obwódką. Czasami na liściach żyta oraz pszenżyta na obwodzie plam występuje chlorotyczna obwódka lub kilka obwódek o barwie słomkowej. W przypadku silnej infekcji plamy łączą się, doprowadzajac do całkowitego zamierania liści. Objawy choroby mogą występować na pochwach liściowych oraz kłosie.

Pleśń sniegowa (Microdochium nivale = Gerlachia ivalis) zaliczan jest do grupy chorób złego zimowania. Najczęsciej występuje w zasiewach jęczmienia, żyta, pszenżyta, ale poraża równeiz pszenicę. Choroba jest uzależniona od występowania śniegu. Szczególnie ostre przebiegi można obserwowa na polach, gdzie spoista okrywa śnieżna zalega ponad 90-100 dni. Chorba infekuje łany późną jesienią i juz przed spoczynkiem zimowym można zaobserwoać rośliny o skręconym pokroju lub też zdrobniałe, które pokrywa białoróżowy nalot z grzybni i zarodników konidialnych. Wiosną, po ustąpieniu śniegu, rośliny są pokryte pleśnią o zabarwieniu brudnobiałamy oraz jsanoróżowym, która w trakcie słonecznej i wietrznej pogody znika. Silnie porażone rosliny zwykle zamierają (jeśli został uszkodzony węzeł krzewienia, roślinę można łatwo wyciągnąć z ziemi), natomiast porażone odznaczają sie spowolninym wzrostem i wydają poślednie ziarno. Aktualnie brak jest pestycydów zarejestrowanych do zwalczanie tej chroby. Działania zpobiegawcze to: stosowanie certyfikowanego materiału siewnego, zaprawionego skuteczną zaprawą fungicydowa, unikanie bardzo wczesnych oraz bardzo późnych terminów siewu, przyorywanie resztek pożniwnych, w rejonach zagrożonych uprawa odmian o dużych i bardzo dużych odpornościach.

Rdza brunatna (Puccinia recondita) występujew uprawach żyta, pszenżyta oraz pszenicy. Jest to rdza dwudomowa. Żywicielami pośrednimi są chwasty pospolite. Urediniospory i grzybania tej choroby zimuje na zbożach ozimych oraz samosiewach zbóż i traw. Choroba infekuje głównie liście, zwykle górną stronę blaszki, choć tuż przed kwitnieniem mogą pojawić się pojedyncze skupiska na dolnej stronie blaszek liściowych. Pierwsze objawy w zasiewach zbóż ozimych można spotkać już jesienią. W czasie wiosnnej wegetacji infekcje przybierają na sile i przy braku interwencji pestycydowej choroba pozostaje w uprawie aż do końca wegetacji. Wzmożonemu występowaniu sprzyja wysoka temperatura (15-20 stopni C), wilgotoność (regularne występowanie rosy), pośrednio wysokie nawożenie N. Przy silnych przebiegach całe blaszki liściowe mogą być pokryte rdzawobrązowymi, owalnymi skupieniami urediniospor, natomist przy bardzo silnych porażeniach może przenieść się na pochwy liściowe oraz źdźbła. Uredinia rozwijają się pod skórką liści, są lekko wzniesione i posiadają owalny lub prawie okrągły kształt. W miarę dojrzewania urediniospor, otaczająca je skórka pęka, w efekcie zmniejszając efektywność fotosyntezy, podywższając parowanie i oddychanie. Przy silnym porażeniu można pomylić z infekcją rdzy źdźbłowej.

Rdza źdźbłowa zbóż i traw (Puccinia graminis) W obrębie tego gatunku wyróżnia się formy infekujące poszczególne gatunki zbóż. Choroba występuję bardzo powszechnie wśród traw oraz zbóż. Jest to rdza dwudomowa, przechodzi tylko czesć swojego cyklu rozwojowego na zbożach. W warunkach Polski głównym źródłem infekcji są zarodniki letnie, przenoszone przez prądy powietrzen z obszarów Europy południowej gdzie zimują. Epidiemia tej choroby powoduje bardzo wysokie straty w plonie. Rdza źdźbłowa infekuję przede wszystkim źdźbła oraz pochwy liściowe, ale w przypadku korzystnych warunków do rozwoju może przenieść się również na inne części roślin. Skupiska zarodników rdzy źdźbłowej w początkowym okresie rozwijają sie pod skórką, która w trakcie dojrzewania zarodników pęka, a postrzępione brzegi tkanki są bardzo dobrze widocznewokół ceglastych urediniów, które nźdźble posiadają charakterystyczny liniowy, wydłużony kształt. W późniejszym okresie w miejscach porażenia powstanie czarnych skupień teliospor (zarodniki jesienne).