W cieniu pszenicy

19.11.2019

Rynek żyta w Pasie Żyta nadal pozostaje podzielony na dwa obszary. Warunki rynkowe uległy odwróceniu w porównaniu z rokiem poprzednim. Podczas gdy w poprzednim roku w zachodnim Pasie Żyta za żyto płacono po suszy taką samą cenę jak za pszenicę, a nawet regionalnie przekraczając ceny pszenicy, ceny żyta spadły znacznie poniżej cen pszenicy począwszy od przeciętnych zbiorów w 2019 roku. Inaczej sytuacja wygląda we wschodnim Pasie Żyta. Ze względu na niskie zbiory w 2019 r. i ograniczone zapasy, uczestnicy rynku byli już w sierpniu świadomi, że w bieżącym roku gospodarczym 2019/20 podaż żyta będzie niewielka. W związku z tym żyto osiągało już po zbiorach atrakcyjne ceny. Ten trend utrzymywał się w ostatnich tygodniach. Ogólnie rzecz biorąc, światowe i regionalne rynki zbóż wykazują stabilne lub lekko rosnące ceny. Perspektywy te przeanalizowano bardziej szczegółowo poniżej.

W bieżącym roku gospodarczym USDA oczekuje, że światowy handel zbożem pozostanie na poziomie 381 milionów ton. Światowy handel przemieszcza się w kierunku pszenicy i jęczmienia. Podczas gdy handel kukurydzą ma się zmniejszyć o 11 mln ton do 167 mln ton, handel pszenicą ma wzrosnąć o 7 mln ton do 180 mln ton, a jęczmieniem o 3 mln ton do 28 mln ton. Z drugiej strony handel żytem ma się zmniejszyć, osiągając w porównaniu z rokiem ubiegłym spadek o 160 000 ton do 440 000 ton. Różne znaczenie handlu światowego dla kształtowania się cen ilustruje stosunek handlu światowego do produkcji. W przypadku pszenicy stosunek ten, nie uwzględniając wolumenu Chin, wynosi 28 %, a w przypadku żyta nieco poniżej 4 %. Ruchy na światowym rynku pszenicy mają jednak silny wpływ na rozwój cen całego regionalnego rynku zbóż, a tym samym również na rynek żyta. Ilustruje to przykład rynku rosyjskiego.

Tam rosnąca cena pszenicy wspiera rozwój cen żyta. W Rosji ze względu na międzynarodowy popyt i popyt na rynku krajowym cena pszenicy według IGC, Międzynarodowej Rady Zbożowej, wzrosła w ostatnich tygodniach do 182 €/t na warunkach FOB port Morza Czarnego. Tak więc cena ta przekracza cenę 179 €/t FOB Rouen we Francji. Na rosyjskim rynku krajowym w połowie października notowano ceny pszenicy konsumpcyjnej w wysokości 10 200 RR/t (144 €/t). Jest to 210 RR/t (3 €/t) więcej niż jeszcze we wrześniu. W związku z rosnącym popytem krajowym cena pszenicy paszowej wzrosła nawet o 410 RR/t (6 €/t) do 9 160 RR/t (129 €/t). Wzrost ten przeniósł się na rynek żyta. Cena żyta wzrosła nawet o 620 RR/t (9 €/t) do 9 530 RR/t (134 €/t). W ubiegłym roku cena żyta wynosiła jeszcze 7 000 RR/t (98 €/t). Ten silny wzrost cen żyta jest dla Rosji czymś niezwykłym. W ostatnich latach żyto było tam mocno niedoszacowane w porównaniu z pszenicą. W tym roku żyto konsumpcyjne jest o 370 RR/t (5 €/t) droższe od pszenicy paszowej. Ilustruje to bardzo ograniczoną podaż w Rosji. Przy produkcji i konsumpcji na poziomie 1,6 mln ton oraz eksporcie 25 000 ton, rosyjskie zapasy mają spaść do 116 000 ton. Oznacza to, że w ciągu ostatnich dwóch lat zapasy żyta zmniejszyły się o ponad połowę. Stosunek zapasów do konsumpcji na dzień 30 czerwca 2020 r. spadnie w Rosji do 7 %. Wystarczyłyby one na niecałe cztery tygodnie. Ze względu na bardzo ograniczoną podaż, amerykański Departament Rolnictwa (USDA) w swoim październikowym raporcie obniżył szacunki odnośnie eksportu żyta z Rosji o 75 000 ton do 25 000 ton w porównaniu z prognozą z poprzedniego miesiąca. W dwóch poprzednich latach wartość ta wynosiła od 150 000 do 200 000 ton. Oznacza to, że Rosja przestała być dostawcą na światowe rynki. Ze względu na niskie zbiory w sąsiadującej Białorusi i Ukrainie nie ma prawie żadnych możliwości importu. W związku z tym w Rosji istnieje jeszcze większy potencjał wzrostu cen żyta.

W przeciwieństwie do wschodniego Pasa Żyta na unijnym rynku żyta brakuje nowych bodźców. Po bardzo ograniczonych zbiorach, wynoszących 6,5 mln ton w roku poprzednim, USDA szacuje zbiory w UE na 8 mln ton. ADM Niemcy i Komisja Europejska szacują zbiory nawet na poziomie 8,25 mln ton. Oznacza to, że podaż żyta w UE-28 jest w tym roku zabezpieczona. Po stronie popytu nie ma już obaw, że nie będzie można kupić pożądanej ilości w ciągu roku. W związku z tym podmioty działają bardzo ostrożnie na rynku. W swoim bilansie dostaw Komisja Europejska zakłada bardzo korzystną sytuację w zakresie dostaw żyta. Zgodnie z tym, zapasy mają wzrosnąć z 205 000 ton na początku roku do nieco poniżej 1,5 miliona ton na dzień 30 czerwca 2020 roku. Moim zdaniem Komisja nie docenia wzrostu konsumpcji, która zmniejszyła się do 6,6 miliona ton po spadku w roku suszy. Komisja Europejska przewiduje jedynie wzrost konsumpcji o 500 000 ton do 7,1 mln ton. Średnio w latach 2015/16-2017/18 zużycie wynosiło 7,8 mln ton, a zapasy 570 000 ton. Obecne niedoszacowanie spożycia żyta jest również poparte niskim poziomem cen w porównaniu z pszenicą. W dwóch najważniejszych krajach produkcyjnych, w Niemczech i Polsce, różnica w cenie pszenicy paszowej i żyta konsumpcyjnego jest znacznie wyższa niż różnica cen tych zbóż paszowych. W Polsce wynosi ona 28 €/t, a w Niemczech Zachodnich 15-20 €/t. Różnica w wartości paszowej wynosi od 5 do 10 €/t w zależności od gatunku żywionych zwierząt i receptury żywieniowej. Ponadto, ze względu na bardzo niejednorodne zbiory kukurydzy na kiszonkę w Niemczech, niektórzy operatorzy biogazowni mają dodatkową potrzebę zapewnienia dostaw dla swoich instalacji. Z reguły żyto stanowi w tym zakresie niedrogą alternatywę. Teza ta poparta jest różnicami cenowymi pomiędzy rodzajami zbóż. Pomimo bogatej oferty ceny żyta w Niemczech ustabilizowały się. W południowych Niemczech i w regionie Renu za żyto konsumpcyjne oferuje się ceny od 165 do 168 €/t na warunkach franko młyn. W Hamburgu żyto konsumpcyjne notowane jest po 165 €/t franko młyn. We wschodnich obszarach ceny żyta konsumpcyjnego wahają się od 135 do 145 €/t, a żyta paszowego od 125 do 140 €/t. Jednocześnie cena pszenicy paszowej wynosi od 150 do 160 €/t. W sąsiedniej Polsce żyto jest również niedrogie w porównaniu z innymi gatunkami zbóż. Tam cena pszenicy konsumpcyjnej wynosi od 680 do 700 PLN/t (155 - 165 €/t). Tym samym cena pszenicy wzrosła w październiku o 20 PLN/t (5 €/t), podczas gdy cena żyta konsumpcyjnego w tym samym okresie spadła. Cena obniżyła się o 25 PLN/t (6 €/t) do poziomu 530 PLN/t - 550 PLN/t (125 - 130 €/t). W przypadku żyta paszowego należy odliczyć 5-10 PLN/t (1-2 €/t). Ta niewielka różnica w cenie w stosunku do żyta konsumpcyjnego pokazuje, że podaż żyta konsumpcyjnego w Polsce oceniana jest jako bardzo komfortowa, w związku z czym żyto konsumpcyjne zostanie wykorzystane do skarmiania lub na eksport. Wschodnioniemieckie zakłady produkcji etanolu kupują polskie żyto. Decyzja zakładów produkcji etanolu w zakresie kupna produktów niemieckich czy polskich zależy w dużej mierze od kosztów transportu, a tym samym od odległości do fabryki. Na polskim rynku żyto paszowe jest bardzo konkurencyjne, a różnice cenowe wynoszą 130-150 PLN/t (30-35 €/t). Ze względu na silne niedowartościowanie żyta na rynku zbożowym, w najbliższych tygodniach nadal istnieje potencjał wzrostowy.

Również w Danii żyto jest korzystnym surowcem paszowym w mieszankach paszowych. Pszenica paszowa notowana jest tam na poziomie 1 195 DKK/t (160 €/t), a żyto paszowe na poziomie 1 075 DKK/t (144/t). Z analizy światowego rynku eksportowego wynika, że UE-28 stanowi centrum małego handlu światowego żytem. Według USDA UE-28 ma eksportować 200 000 ton i jednocześnie importować 100 000 ton. UE-28 przejmuje zatem towar ze wschodniego Pasa Żyta i sprzedaje go na rynku światowym do Japonii, Korei, Norwegii, a przede wszystkim do USA. Zgodnie ze sprawozdaniem USDA rynek amerykański o wolumenie importu 250 000 ton jest zaopatrywany głównie przez Kanadę (160 000 ton) i UE-28 (90 000 ton). Do końca października UE-28 wyeksportowała już 90 000 ton. Z tego 73 000 tony przypadają na Amerykę Północną, a 8 000 ton na Izrael. Natomiast import z Rosji wyniósł nieco poniżej 3 000 ton.

W nadchodzących miesiącach pozytywne impulsy rynkowe w Pasie Żyta mogą pochodzić z rynku światowego. Z jednej strony międzynarodowy popyt na pszenicę i jęczmień jest wysoki, a z drugiej strony nadal istnieją wątpliwości co do produkcji zbóż na półkuli południowej i zbiorów kukurydzy w Ameryce Północnej. Najnowsze prognozy przewidują, że po suszy ostatnich miesięcy australijskie zbiory pszenicy wyniosą zaledwie 16,8 mln ton. USDA szacowała zbiory australijskie w raporcie jeszcze z października na 19,1 mln ton. Po późnym zasiewie i wczesnym początku zimy, poziom zbiorów kukurydzy w USA nadal pozostaje pod znakiem zapytania, mimo że wiadomości ze stanów preriowych ostatnio się uspokoiły.

Należy się spodziewać, że w bieżącym roku gospodarczym 2019/20 rynek żyta w Pasie Żyta pozostanie podzielony na dwa obszary. Niewystarczające zaopatrzenie we wschodnim Pasie Żyta kontrastuje z dobrym zaopatrzeniem w zachodnim Pasie Żyta. Podczas gdy ceny na wschodzie pozostaną wysokie ze względu na odległość transportową, ceny na zachodzie będą zależeć od rozwoju światowego rynku zbóż. Silny popyt na rynku światowym sugeruje, że ceny zbóż nadal będą nieznacznie rosły. Ponadto żyto stanowi niedrogą paszę dla zwierząt w mieszankach paszowych i może być również wykorzystywane w zastosowaniach przemysłowych, od biogazowni aż po produkcję etanolu.

Prof. Dr. Reimer Mohr