Rdza brunatna potrafi być agresywna

Rdza brunatna jest bardzo niebezpieczną chorobą żyta. Jest to rdza dwudomowa, a jej żywicielami pośrednimi są chwasty. Choroba poraża głównie blaszki liściowe, ale w trakcie silnych przebiegów epidemicznych atakuje również pochwy liściowe, źdźbło a nawet kłos. Przy braku interwencji może zabrać do 30-40% plonu ziarna. Rdza brunatna zalicza się do chorób bardzo szybko rozprzestrzeniających się i nie należy jej bagatelizować.

Kiedy występuje?

Do infekcji roślin żyta dochodzi zwykle wcześnie, ponieważ uredniospory jak i grzybnia w naszych warunkach klimatycznych zimują na trawach, resztkach pożniwnych, samosiewach zbóż ozimych i zasiewach żyta ozimego. W zależności od terminu siewu, przedplonu, regionu uprawy jak i odporności własnej odmiany, pierwsze pojedyncze porażenia można zaobserwować już jesienią. Silniejsza presja tej choroby zwykle występuje na glebach lekkich i bardzo lekkich. Idealne warunki do powstania infekcji to intensywne promieniowanie słoneczne z temperaturą w trakcie dnia w okolicach 25 ˚C i 15 ˚C w nocy oraz wilgotne liście przez okres przynajmniej 4 - 5 godzin. Duży wpływ na szybkość rozprzestrzeniania się rdzy ma słaba kondycja roślin oraz deficyty w zaopatrzeniu w potas oraz miedź. Wysokie wymagania rdzy brunatnej w zakresie temperatury dobowej powodują, że zwykle należy oczekiwać jej szybkiego rozprzestrzeniania na początku lub w połowie maja, ale w tym roku kwiecień oraz maj był zimny, więc presji od strony rdzy należy spodziewać się w późniejszym okresie – tym bardziej, że zapowiadają falę upałów, która zmierza w kierunku Europy.

Jak rozpoznać objawy choroby?

Pierwsze symptomy choroby można dostrzec na górnej stronie blaszek liściowych, w postaci wypukłych „poduszeczek” (uredospory) o brunatno-pomarańczowym zabarwieniu (Foto nr1). W czerwcu są one liczniejsze i tworzą uredinia (skupiska ureiniospor), które rozwijają się pod skórką liści. Są one lekko wyniesione ku górze o kształcie owalnym lub okrągłym. W wyniku nagromadzenia się zarodników grzyba w trakcie procesu dojrzewania urediniospor, pokrywająca je tkanka liscia pęka i następuję bardzo szybkie rozprzestrzenianie się zarodników przy udziale wiatru i deszczu. W trakcie przebiegu wegetacji z temperaturami w okolicach 20 ˚C, grzyb może już po upływie 5 dni wykształcić nowe pokolenie zarodników. Na początku lipca na dolnej stronie blaszek liściowych, czasem również na źdźbłach można spotkać, owalne lekko wydłużone czarne skupienia teliospor, które są formą przetrwalnikową rdzy i nie powodują już dalszych infekcji.

Jak i kiedy zwalczać?

Najskuteczniejszym sposobem walki z rdzą brunatną jest wykonanie zabiegu dedykowanym preparatem fungicydowym. W przypadku gdy obserwujemy pojawienie się pierwszych zarodników rdzy brunatnej już w BBCH32/37, powinna zostać ona zwalczona najpóźniej w BBCH37/39 (w tym sezonie ze względu na niskie temperatury, takie sytuacje raczej będziemy spotykać rzadko). Dodatkowo należy zastosować silny, leczniczy środek w kombinacji ze środkiem działającym ochraniająco, aby zapobiec w ten sposób wkroczeniu rdzy na górne liście aż do fazy kwitnienia.

Wykonanie zabiegu fungicydowego należy opóźnić maksymalnie do okresu końca kłoszenia. Jego aplikacja musi jednak zostać wykonana najpóźniej tuż przed "wyrzuceniem pylników" przez rośliny, ponieważ oprysk może uszkodzić pyłek lub też spowodować jego sklejenie się – trakcie kwitnienie żyta nie wolno wykonywać zabiegów pestycydowych.

Oprócz zwalczania istniejących infekcji, górne liście oraz źdźbło powinny mieć zapewnioną ochronę aż do fazy dojrzałości woskowej ziarna i w takich przypadkach możemy wykorzystać fungicyd z dodatkiem preparatu z grupy strobiluryn. W suchych rejonach strobiluryna powinna zostać zastosowana w niewielkiej ilości, ponieważ wywołuje ona efekt "zielenienia się", który powoduje między innymi późniejsze dojrzewanie słomy, co pociąga za sobą również opóźnione przemieszczanie się asymilatów z liści do ziarna. Jako alternatywę można na tych obszarach zastosować epoksykonazol (w 2021 roku substancja wycofana z obrotu handlowego; zużycie zapasów do 1 marca 2022) - substancja czynna ma mniejszą rozpuszczalność w wodzie niż tebukonazol, dlatego wykazuje długotrwałe działanie szczególnie na zainfekowane liście. Oczywiście na rynku jest wiele innych preparatów, które oferują skuteczną ochronę łanu przed rdzą brunatną – jest w czym wybierać.

Przed zastosowaniem środków pestycydowych, bezwzględnie należy zapoznać się z etykietą wybranego produktu. Zachęcam również do konsultacji w zakresie uprawy żyta z naszymi pracownikami terenowymi.

Product Manager Żyto Hybrydowe

Bartosz Rudzki