Przewodnik żywienia

• Krowy posiadają wyczulony zmysł węchu i smaku i są bardzo wymagające, jeśli chodzi o jakość paszy.
• Dlatego, szczególnie przy wysokiej produkcji mleka należy skarmiać wyłącznie pasze wysokiej jakości.
• Pasze mniej chętnie pobierane przez krowy można skarmiać w późnej laktacji oraz dla krów zasuszonych.

Dawki pokarmowe o zawartości SM w zakresie 40% - 55% są optymalne, jeśli chodzi o pobranie pasz oraz ograniczenie ryzyka sortowania przez krowy.

Struktura fizyczna dawki pokarmowej

• • Właściwa struktura TMR to podstawa żywienia krów mlecznych, gdyż sprzyja ona trawieniu włókna w żwaczu, co sprzyja zdrowiu krów i dobrej produkcji mleka.

Właściwa struktura TMR jest konieczna gdyż:

• Zapewnia właściwe trawienie włókna w żwaczu.
• Wspomaga przemieszczanie się treści żwacza co stabilizuje PH i aktywność mikrobów żwacza.
• Stymuluje przeżuwanie co zapewnia buforowanie treści żwacza przez ślinę wytwarzaną podczas przeżuwania treści pokarmowej żwacza.

Kontrolę struktury TMR należy stale prowadzić poprzez ocenę organoleptyczną paszy, obserwację krów, stosowanie sit do kiszonek i TMR oraz ocenę strawności na podstawie pozostałości pasz w odchodach, wszystko w relacji do zdrowia krów i produkcji mleka.

Sita do przesiewu kiszonek i TMR zostały zaprojektowane, aby pomóc ocenić właściwy sposób rozdrobnienia pasz przed zadaniem krowom oraz poprawić funkcjonowanie żwacza i zwiększyć wykorzystanie składników pokarmowych z TMR.

Zastosowanie sit PS umożliwia uzyskanie informacji na temat stopnia rozdrobnienia pasz objętościowych oraz TMR, ilości efektywnego włókna oraz rozkładu wielkości cząstek w dawce pokarmowej.

Przesiew TMR w kilka godzin po podaniu na stół paszowy pozwala ocenić skalę sortowania TMR. Sita PS składają się z 3 (2 sita i taca) lub 4 elementów (3 sita i taca), które dzielą przesiewaną paszę na frakcje zależnie od wielkości otworów w sitach.

Zastosowania:

• Kontrola stopnia rozdrobnienia kukurydzy na kiszonkę.
• Określenie wielkości cząstek TMR do oceny struktury dawki pokarmowej.
• Kontrola dokładności mieszania i kontrola sortowania.

Sposób użycia:

• Elementy złożyć jeden na drugim tak aby sita o największej średnicy były na górze. Następnie na górnym sicie położyć ok. 1,5 l tj. 0,5 kg badanej paszy.
• Po uchwyceniu zestawu sit jedną ręką sito dolne, drugą sito górne, na płaskiej powierzchni należy potrząsać zestawem sit ruchami posuwisto-zwrotnymi o posuwie ok. 17 cm i częstotliwości ruchów ok. 1,1 ruch/s. zgodnie z poniższym szkicem: w każdą stronę 5x, następnie obrócić zestaw sit o ćwiartkę w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, tzn. przy jednej turze wymagane jest 40 potrząśnięć.

Zalecane udziały wagowe winny odpowiadać w przybliżeniu wartościom orientacyjnym. Przekroczenie dolnej granicy 6% na sicie górnym, jak i przekroczenie granicy górnej 6 % na sicie dolnym należy ocenić krytycznie pod względem zapewnienia składników strukturotwórczych.

Bilansując dawkę pokarmową dla krów mlecznych należy pamiętać o tym, że istnieje wiele czynników mogących wpłynąć na to co ostatecznie jest pobrane i trawione przez krowę. Dla potrzeby analizy można założyć istnienie 4 różnych dawek pokarmowych (patrz schemat poniżej)

• Koncentracja energii w dawce pokarmowej ma wielki wpływ na pobraną ilość składników pokarmowych i co za tym idzie, produkcji mleka.
• W tabeli poniżej przedstawiono pobieranie suchej masy w celu pokrycia zapotrzebowania NEL dla krowy mlecznej o ciężarze 650 kg przy różnych wartościach skoncentrowania energii w paszy w zależności od wydajności mlecznej.

Zdolność pobierania paszy zależy od:

• Jakości paszy
• Wydajności
• Danego zwierzęcia (genetyki)
• Wpływu czynników środowiskowych
• Zarządzania karmieniem
• Zarządzania grupowaniem krów lub żywieniem indywidualnym
• Nawet w obrębie jednego gospodarstwa obserwuje się silne wahania w pobieraniu pasz
• Określenie wielkości pobrania SM pasz jest zatem jednym z najważniejszych instrumentów kontrolnych w hodowli bydła mlecznego!
• Podstawą do obliczenia dawki pokarmowej muszą być wyniki analizy stosowanej paszy
• Idealnie analizy powinny być dostępne przed otwarciem silosu z dobrze zakiszonego materiału, aby możliwe było zaplanowanie dawki i skalkulowanie jej składu.
• Należy stosować powolne/płynne zmiany paszy (domieszki), aby mikroby w żwaczu mogły się do zmian przystosować, szczególnie podczas przegrupowania krów do innych grup technologicznych.
• Skarmiać wyłącznie pasze niebudzące żadnych zastrzeżeń pod względem jakości. Partie zagrzane lub z nalotem pleśni skutkują uszczerbkami na zdrowiu.
• Pamiętać o dostępie do świeżej i czystej wody.
• Sprawdzać jakość i przepływ wody oraz codziennie czyścić poidła. Upewnić się, że poidła nie mają styku z uziemieniem instalacji elektrycznej. Prądy błądzące mogą powodować spadek spożycia wody. Woda to najtańszy środek żywnościowy. W przypadku jej niedoboru na nic się nie zda najlepsza nawet pasza!

NFC (ang. non fibre carbohydrates) = węglowodany niewłókniste

NDF (ang. neutral detergents fibre) = włókno detergentowo neutralne

NDF stanowi kompletną frakcję włókien rośliny

ADF (ang. acidic detergents fibre) = włókno kwaśno-detergentowe

ADL = lignina

NDF i ADFzawierają jeszcze krzemiany i kwas krzemowy

Po spopieleniu można określić zawartość NDF org i ADF org

Prawidłowa praca żwacza jest podstawą dobrego zdrowia i produkcyjności krów mlecznych a stopniowe zmiany w funkcjonowaniu żwacza mogą ujawniać możliwe problemy zdrowotne. Dostępność badań i technologii dotyczących przeżuwania u krów znacznie się poprawiła w ostatnich latach co sprawia, że jest to obiekt zainteresowania żywieniowców, hodowców i lekarzy weterynarii. Na obecnym etapie wiedza o przeżuwaniu nie pozwala diagnozować specyficznych problemów zdrowotnych i służy raczej ocenie ogólnego statusu zdrowotnego czy kwestii oceny komfortu stada krów i może być wstępem do dalszych dociekań. Bez znaczenia na to jak bardzo zaawansowana jest dana technologia należy pamiętać o tym, że jest to tylko narzędzie służące do podejmowania decyzji na farmie i nie powinno samo w sobie zastępować wiedzę i umiejętności producentów mleka, żywieniowców czy lekarzy wet.

Na podstawie – (Understanding Rumination and Technologies to Monitor Rumination Behavior in Cattle - Mathew M. Haan, PenState Extension)

• W pysku odbywa się intensywne rozdrobnienie paszy poprzez przeżuwanie, przy produkcji dużej ilości śliny. Tą drogą krowa wydala też gazy pofermentacyjne jak dwutlenek węgla czy metan, dzięki czemu żwacz nie ulega wzdęciom.
• Ilość śliny u krowy mlecznej przy prawidłowej strukturze TMR oraz swobodnym dostępie do świeżej i czystej wody wynosi od 100 do 200 litrów/dzień. W przypadku pasz o niedostatecznej strukturze co powoduje brak przeżuwania, ilość produkowanej śliny spada poniżej 50l/dz. PH śliny dzięki zawartości wodorowęglanu sodu wynosi 8,1-8,4 dzięki czemu stanowi ona doskonały alkalizator i naturalny bufor. Ślina jest też istotnym systemowym biomarkerem wskazującym na infekcje wirusowe, stany zapalne, ciążę czy wysoki stres.
• Około 30–70 min po pobraniu paszy do żwacza, zawartość cząsteczek żwacza o frakcji >3mm uformowana w formie kęsa, powraca do pyska gdzie jest ponownie przeżuwana i ponownie połykana. Przeżuwanie kęsa paszy ze żwacza ma miejsce co ok. 1 min. i trwa przez ok. 1/3 doby. Warunkiem prawidłowego przeżuwania oprócz właściwej struktury paszy są dobre warunki środowiskowe, wygodne legowisko, odpowiednia temperatura i brak stresu. Obserwacja przeżuwania w stadzie jest ważnym elementem diagnostyki zdrowia. Przyjmuje się, że w dowolnym czasie min. 60% krów powinno przeżuwać treść żwacza, świadczy to o dobrym zdrowiu i prawidłowej strukturze TMR. Prawidłowa ilość ruchów szczęką podczas przeżuwania zawiera się pomiędzy 30 a 60/min i jest wolniejsza przy przeżuwaniu niż podczas pobierania TMR ze stołu paszowego.
• Obecnie istnieje wiele systemów elektronicznej detekcji przeżuwania w stadzie krów. Podczas analizy danych należy pamiętać aby porównywać ze sobą tylko dane od krów w obrębie danej fermy, rasy, grupy wiekowej i grupy technologicznej, gdyż ta cecha jest silnie zindywidualizowana.

• Po zadaniu paszy krowy wymachują głowami podrzucając TMR. Robią to po to aby odsiać smakowite cząstki paszy treściwej na spód stołu paszowego skąd mogą je następnie łatwo pobrać.
• W podanej paszy zauważalne są wybrane przez zwierzęta kręgi a frakcja niewyjadów zawiera większe cząsteczki a niewyjady stanowią > 4% SM TMR dla grupy wysokoprodukcyjnej.
• Pozostałości paszy różnią się istotnie pod względem wizualnym oraz w składzie wielkości cząstek od świeżo zadanej dawki. Można to sprawdzić wzrokowo lub z użyciem sit PS do TMR.
• Pomimo prawidłowego zbilansowania dawki pokarmowej u krów pojawiają się problemy z kwasicami.

Struktura fizyczna dawki pokarmowej

• • Właściwa struktura TMR to podstawa żywienia krów mlecznych, gdyż sprzyja ona trawieniu włókna w żwaczu, co sprzyja zdrowiu krów i dobrej produkcji mleka.

Właściwa struktura TMR jest konieczna gdyż:

• Zapewnia właściwe trawienie włókna w żwaczu.
• Wspomaga przemieszczanie się treści żwacza co stabilizuje PH i aktywność mikrobów żwacza.
• Stymuluje przeżuwanie co zapewnia buforowanie treści żwacza przez ślinę wytwarzaną podczas przeżuwania treści pokarmowej żwacza.

Kontrolę struktury TMR należy stale prowadzić poprzez ocenę organoleptyczną paszy, obserwację krów, stosowanie sit do kiszonek i TMR oraz ocenę strawności na podstawie pozostałości pasz w odchodach, wszystko w relacji do zdrowia krów i produkcji mleka.

Pierwszą i największą częścią jest żwacz, jego pojemność waha się w zakresie między 140 a 200 litrów. W żwaczu i czepcu zachodzi proces fermentacji, w którym enzymy bakteryjne rozkładają węglowodany do lotnych kwasów tłuszczowych. Przemiany te umożliwiają wykorzystanie włókna (celulozy, hemicelulozy) w postaci dostępnej energii. Żwacz krowy przypomina wielką kadź fermentacyjną, w której bytuje ponad 200 rodzajów bakterii i 20 typów pierwotniaków ułatwiających krowie wykorzystywanie składników pokarmowych paszy. Żywienie krowy jest zatem również żywieniem mikroorganizmów bytujących w żwaczu.

Przełknięty kęs jest odkładany w tylnej części żwacza, tworząc górne piętro niestrawionej treści o zawartości 15% SM. Bakterie przylegają do niej i rozpoczynają rozkładanie niektórych składników.

Podczas przeżuwania porcje treści pokarmowej z przedniej części żwacza zostają zwrócone do jamy gębowej, gdzie następuje kolejne naślinienie, rozdrobnienie i zwiększenie powierzchni dla działania mikroorganizmów. Cząsteczki paszy stają się coraz mniejsze, bakterie pracują, przeżuwanie powtarza się i treść pokarmowa stopniowo osiada na dnie żwacza i ma już wtedy około 5% suchej masy.

Czepiec leży obok ujścia przełyku do żwacza. Posiada zdolność kurczenia się, a tym samym transportowania karmy do ponownego przeżuwania do jamy gębowej oraz w odwrotnym kierunku, przekazywania rozdrobnionych cząstek z jamy gębowej ponownie do żwacza.

• W żwaczu odbywa się u bydła ok. 70% procesów trawienia.
• W trawieniu pomagają różne drobnoustroje (bakterie, pierwotniaki i grzyby)
• Metabolity trawienia w żwaczu to m.in:
• • Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (propionian, octan i maślan)
  • Dwutlenek węgla i metan
  • Aminokwasy i amoniak

• Optymalna wartość pH żwacza to 6,5
• Podawanie paszy bogatej w skrobię prowadzi do uzyskania wyższego poziomu propionianu i mleczanu, a także powoduje większy stopień obniżenie wartości pH
• wartości pH < 6 prowadzą do kwasicy żwacza (patrz uwaga jak rozpoznać kwasicę żwacza)

Kwasica żwacza jest obecnie szeroko rozpowszechnioną chorobą metaboliczną („choroba cywilizacyjna krów mlecznych”) i wynika z zapotrzebowania na bardzo wysoką energetyczność paszy i jednocześnie dostosowaną podaż struktury dla wysokowydajnych krów.

Słaba strukturalność paszy prowadzi do braku stratyfikacji w żwaczu, a w konsekwencji do zmniejszenia liczby skurczów żwacza. Krowa nie żuje wystarczająco dużo.

W dolnej części żwacza znajdują się łatwo rozpuszczalne składniki paszy oraz płynna treść żwacza.

Powyżej unosi się tzw. „mata włóknista”, która składa się głównie z paszy objętościowej i wyzwala odruch ponownego przeżuwania w żwaczu.

W górnej części żwacza znajdują się gazy fermentacyjne z przemiany drobnoustrojów.

Brak przeżuwania w przypadku niewłaściwej struktury TMR prowadzi do nadkwaśności w żwaczu z powodu braku neutralizacji kwasów powstałych w wyniku szybkiej fermentacji skrobi przez ślinę.

Trawienie węglowodanów w żwaczu

• W żwaczu węglowodany są rozkładane na krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (FFA), metan (CH4) i dwutlenek węgla (CO2)
• CH4 i CO2 są uwalniane przez pysk (odbijanie)
• FFA są wchłaniane przez błonę śluzową żwacza:
• Rozkład celulozy skutkuje wytwarzaniem przede wszystkim octanu (kwasu octowego)
• Rozkład skrobi powoduje powstawanie propionianu i maślanu (kwasu propionowego i masłowego)
• Oprócz funkcji odżywczych celuloza jako substancja strukturalna pełni również ważną funkcję fizyczną w żwaczu w tworzeniu właściwej struktury i stymulacji motoryki żwacza, co ma kluczowe znaczenie dla przeżuwania i wynikającej z tego produkcji śliny w celu regulacji wartości pH żwacza.

Trawienie białka w żwaczu

• Białko jest rozkładane przez drobnoustroje głównie na aminokwasy (AS) i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (FFA)
• FFA są wchłaniane, a AS są wykorzystywane do budowy białka mikrobiologicznego
• FFA są wchłaniane przez błonę śluzową żwacza:
• Drobnoustroje wykorzystują amoniak (NH3) uwolniony podczas rozkładu białka paszowego do budowy własnego białka mikrobiologicznego
• Białko paszowe, które jest ciężkostrawne lub nierozkładalne w żwaczu (ang. Rumen Undegradable Protein - RUP), dociera do jelita cienkiego
• U przeżuwaczy azot podlega recyrkulacji poprzez krążenie żwaczowo-wątrobowe tzn. N wraca do żwacza przez wątrobę i ślinę, jednak jego nadmiar trafia do krwi, mleka i jest wydalany z odchodami
• Zbyt duża ilość N u przeżuwaczy oznacza ryzyko obciążenie żwacza i metabolizmu w wątrobie
• 10–25 mg NH3/100 to wartość idealna w płynie żwacza
• Jeżeli w połączeniu z niedoborem skrobi występuje nadmierna podaż białka rozpuszczalnego, mogą zostać osiągnięte wartości 40 mg/100 ml
• Skutki: Alkaloza żwacza (wartości pH > 7) związana z osłabieniem pobierania paszy (raczej rzadko)
• Zapotrzebowanie krowy na białko jest realizowane przez białko mikrobiologiczne i RUP
• Białko mikrobiologiczne wystarczające do zapotrzebowania bytowego wystarczyłoby do produkcji 12 - 15 kg mleka
• Zawartość nadającego się do wykorzystania białka surowego w jelicie cienkim (RUP) w paszy staje się coraz ważniejsza wraz ze wzrostem wydajności, w celu zaspokojenia zapotrzebowania zwierzęcia!

Trawienie tłuszczy w żwaczu

• Trójglicerydy i fosfolipidy są rozkładane w procesie lipolizy na glicerol i kwasy tłuszczowe. Glicerol jest dalej przetwarzany w metabolizmie węglowodanów
• Kwasy tłuszczowe są potrzebne tylko w niewielkim stopniu do syntezy mikrobiologicznej i dlatego są prawie całkowicie uwodornione i dalej trawione w jelicie cienkim
• Przeżuwacze nie są fizjologicznie przystosowane do trawienia tłuszczu dlatego zawartość tłuszczu w dziennej dawce pokarmowej nie powinna przekraczać 4–5%, ponieważ w przeciwnym razie wystąpią problemy z trawieniem w żwaczu
• Tłuszcze chronione w żwaczu przechodzą przez żwacz i są trawione w jelicie cienkim
• Nawet przy stosowaniu produktów odpornych na działanie żwacza należy przestrzegać limitu 5% zawartości tłuszczu w dziennej dawce pokarmowej!

Ocena 1 dla żwacza:

Ocena 2 dla żwacza:

Ocena 3 dla żwacza:

Ocena 4 dla żwacza:

Ocena 5 dla żwacza:

• W okresie wycielenia zamierzone oceny kształtują się w zakresie 3,25 i 3,75. W takich warunkach krowa dysponuje niezbędnymi rezerwami ciała, jakich potrzebuje w związku z wysoką mlecznością we wczesnej laktacji.
• Oceny BCS > 3,75 uważa się już za stan nadmiernego kondycjonowania/otłuszczenia; są one zawsze powiązane z ciężkimi porodami, zaburzeniami przemiany materii oraz już obniżonym spożyciem paszy w okresie zasuszania (patrz dygresja ‘Kwasica’).
• Zdrowe krowy tracą we wczesnej laktacji nie więcej niż 0,75 do maks. 1 oceny kondycji.
• Oceny BCS < 2,5 w fazie wczesnej laktacji uważa się za krytyczne (nieprawidłowe).
• W drugiej połowie okresu laktacyjnego pożądany jest ciągły wzrost BCS na poziomie oceny ok. +1 w celu zgromadzenia rezerw dla potrzeb kolejnej ciąży.

Przyczyny powstawania ochwatu

• Najważniejsza przyczyna: błędy w żywieniu → ochwat o podłożu żywieniowym; dotknięte są całe racice.
• Poza chorobą o podłożu żywieniowym są także inne przyczyny pojawienia się ochwatu:
  • Ochwat związany z zakażeniem
  • Ochwat poporodowy
  • Ochwat obciążeniowy (najczęściej tylko zewnętrzna część tylnych racic)

Co dzieje się w przypadku ochwatu?

• Niedobór struktury w żwaczu lub zbyt wysokie dawki paszy treściowej prowadzą do kwasicy. Niska wartość pH prowadzi do obumierania mikrobów w żwaczu.
• Wyższa gęstość krwi prowadzi do osłabienia przepływu krwi do drobnych naczyń włosowatych w skórze właściwej racic.
  Skutki: zamieranie komórek w skórze właściwej.
• Dostarczanie składników odżywczych i tym samym osłabienie czynności fizjologicznej.
• Ostry przypadek: obniżenie kości stopy = silny ból; znaczna kulawizna.
• Procesy zapalne i krwotoki.
• Pojawienie się podwójnej podeszwy.

Ochwat racic przed obcięciem; obrzęk dolnej części racicy i podwójna podeszwa.

Źródło: top agrar 2010

Na tym przekroju racicy można rozpoznać krwotoki oraz widoczne owrzodzenia na podeszwie.

Źródło: top agrar 2010

Ważne elementy zapobiegające ochwatowi:

• Sprawdzić strukturę paszy i jej przyjmowanie; zwłaszcza niedawno wycielone zwierzęta.
• Ochwat jest zwykle chorobą wtórną do kwasicy.
• Dlatego należy tutaj rozważyć wszystkie ważne elementy wspomniane już dla kwasicy (patrz Kwasica)

Dodatkowe ważne elementy:

• Sprawdzić podaż minerałów; np. niedobór cynku lub biotyny prowadzi do obniżonej jakości rogu racicowego.
• Wyrzucić zanieczyszczoną paszę (pleśń, drożdże)! Uwalniane toksyn może wywoływać ochwat.
• Unikać nadmiernej podaży białka = obciążenie metaboliczne; wartości mocznika między 200 a 250 ppm w mleku.
• Optymalizacja warunków środowiskowych (legowiska, wybiegi,drogi przejścia, oczekiwanie na udój) w celu uniknięcia ochwatu obciążeniowego, bowiem krowy powinny dużo i wygodnie leżeć; wspomaga to proces przeżuwania, a co za tym idzie i mleczność.
• Konsekwentna i regularna pielęgnacja racic! niezbędne min. 2-3 razy do roku.

Widok profilu racicy z ochwatem; widoczny krwotok i procesy zapalne (tworzenie ropy)

Źródło zdjęcia: P. Heimberg; TGD LK NRW

Następstwa ochwatu racic

• Krwotoki z podeszwy racicy oznaczają, że „ostry” stan ochwatu wystąpił około 6–8 tygodni temu!
• Podwójna podeszwa w wyniku braku krążenia krwi.
• Trwała deformacja racic (patrz rysunek).
• Obniżona jakość rogu przez dłuższy czas.
• Ubytki linii białej (choroba linii białej) spowodowane obniżeniem kości stopy.
• Tym samym podwyższone ryzyko owrzodzenia podeszwy i pustej ściany.
• Zwiększona konieczność pielęgnacji racic (korekcyjne obcięcie zalecane co około 3 miesiące).

Informacje ogólne

• Ketoza stanowi obok kwasicy najczęściej spotykaną chorobę przemiany materii u krów mlecznych.
• Żywienie i utrzymanie krów w późnej laktacji oraz w okresie zasuszenia mają duży wpływ na częstość występowania przypadków ketozy po wycieleniu.
• Ketoza jest zawsze wynikiem ujemnego bilansu energetycznego.
• Przyczyny są różnorodne!
• Należy rozróżnić ketozę pierwotną i wtórną.
• Ketoza wtórna jest wynikiem wcześniejszej choroby (np. gorączki mlecznej, ochwatu, problemów podczas wycielania).
• Ketoza zwykle pojawia się w ciągu pierwszych 4–6 tygodni po wycieleniu (faza największego deficytu energii).

Przyczyny występowania ketozy

• Brak okresu przejściowego z zasuszenia do laktacji z adaptacją do trawienia pasz treściwych. Okres przejściowy tj. ok. 3 tyg. przed i 3 tyg. po wycieleniu.
• Bardzo wysoka mleczność na początku okresu laktacyjnego (nieunikniony ujemny bilans energetyczny).
• Niedopasowane żywienie w okresie późnej laktacji oraz w fazie zasuszania / zbyt długie okresy między-wycieleniowe = zwierzęta przeznaczone do zacielenia są zbyt tłuste!
• Fizjologicznie słabsze przyjmowanie paszy do około 80. dnia laktacji.
• Wcześniej istniejące stany (ochwat, gorączka mleczna).
• Nieodpowiednia jakość paszy (co prowadzi do obniżonego przyjmowania paszy).
• Kiszonka z zawartością kwasu masłowego może zaostrzyć objawy ketozy.
• Brak ruchu.

Jaki wpływ na metabolizm ma ketoza

• W wyniku długotrwale utrzymującego się zbyt niskiego pobrania paszy dochodzi do niedoboru energetycznego/glukozy w procesie przemiany materii.
• Rezerwy tłuszczowe krowy są wykorzystywane do uzyskania energii.
• W przypadku obecności ketozy rezerwy tłuszczowe ulegają znacznemu zmniejszeniu.
• Uwalniane kwasy tłuszczowe są przekształcane na glukozę w wątrobie z mniejszą skutecznością (konsekwencja = otłuszczenie wątroby).
• Rozkład tłuszczy w wątrobie prowadzi do uwalniania ciał ketonowych, które można wykryć w krwi, moczu i mleku.
• Wydajność wątroby w odniesieniu do rozkładania ciał ketonowych jest ograniczona do ciał ketonowych
• • Aceton
  • Octan acetonu
  • kwas ß-hydroksymasłowy
• Ketoza subkliniczna zwykle nie zostaje wykryta, ponieważ nie ma żadnych innych objawów choroby poza podwyższonym poziomem ciał ketonowych.
• Wysoki poziom ciał ketonowych u krowy prowadzi do następujących objawów chorobowych.

• Brak apetytu
• Pusty żwacz (ocena < 2)
• Silny spadek wydajności mlecznej
• Apatia
• Słodki zapach ciał ketonowych
• Widoczny spadek masy (ocena BCS > 1) w krótkim okresie
• Zwarte, ciemne odchody
• Znaczny stosunek tłuszczu do białka w mleku > 1.4 o podwyższonej zawartości tłuszczu.
• Podwyższony poziom ciał ketonowych w moczu, mleku, krwi; możliwy do pomiaru paskami keto lub glukometrami do pomiaru poziomu glukozy w krwi.

• Unikanie otłuszczenia poprzez dostosowane żywienie w okresie późnej laktacji oraz w fazie zasuszania.
• W przypadku otłuszczenia odpowiednio wcześnie przejść do fazy zasuszania.
• Dbanie o dobrą jakość paszy.
• Dbanie o dobre zarządzanie żywieniem.
• Wysokie łączne spożycie paszy przed i po okresie cielenia.
• Wysokie stężenie energetyczne w dawkach dla krów w pierwszym okresie laktacyjnym (cel: > 7,0 MJ NEL/kg SM)
• Zabezpieczenie zapotrzebowania na RUP w przypadku krów wysokomlecznych (165 – 170 g/kg SM).
• Ogólnie dobre zdrowie stada (racice, wymiona, trawienie...)
• Indywidualna profilaktyka przed otłuszczeniem u każdego zwierzęcia, w przypadku zagrożonych zwierząt np. podawanie glikolu propylenowego od 6 dni przed wycieleniem do 6 dni po wycieleniu (150–250 ml/zwierzę i dzień).
• Po wycieleniu sprawdzenie metabolizmu testem w kierunku ketozy.

• Określenie nasilenia ketozy testem w kierunku ketozy.
• Omówienie leczenia z weterynarzem prowadzącym gospodarstwo.
• Wlew glukozy (krótkotrwała poprawa).
• Podanie substancji glukoplastycznej, np. glikolu propylenowego (250 g/zwierzę/dzień do pyska).
• Możliwe podanie glikokortykoidów (stymulacja metabolizmu glukozy i apetytu).
• Możliwość zapewnienia ruchu.

• Pomiar kwasu β-hydroksymasłowego.
• Wartości prawidłowe: przed ocieleniem: < 0,6 mmol/l po urodzeniu: < 1,0 mmol/l
• Ketoza subkliniczna: 1,4–3,0 mmol/l
• Ostra ketoza: > 3,0 mmol/l

• Komora żołądka złożona z tworów o budowie przypominającej kartki książki co sprawia rozbudowaną powierzchnię chłonną (ok. 4-5 m2).
• Pasza poprzez czepiec trafia do ksiąg, których głównym zadaniem jest resorpcja wody (30-60%), składników pokarmowych oraz wodorowęglanu sodu (NaHCO3).
• W niewielkim zakresie w księgach odbywa się jeszcze proces trawienia mikrobiologicznego.

Trawieniec (żołądek gruczołowy / właściwy)

• Pojemność trawieńca jest proporcjonalnie mała a jego znaczenie w procesie trawienia drugorzędne, ale jest to istotna część układu pokarmowego u cieląt. W trawieńcu znajduje się wiele komórek gruczołowych, które wytwarzają kwas solny i pepsynę (enzym odpowiedzialny za trawienie białka). Dochodzi tutaj do trawienia białek: białko mikrobiologiczne ze żwacza i nierozłożone białko z paszy (RUP).
• Bardzo kwaśne środowisko (pH 2,0 – 3,5) w wyniku wydzielania kwasu solnego, jest ważne z uwagi na aktywację enzymów trawiennych białka (pepsyna). Niska wartość pH zabija większość mikrobów, a dzięki nagromadzeniu się śluzu produkowanego przez błonę śluzową żołądka, trawieniec chroni się przed samostrawieniem.
• Jeżeli struktura paszy jest niewłaściwa lub pobieranie paszy jest zaburzone, pojawiają się anomalie związane z przemieszczeniem trawieńca. Należy pamiętać, że warunkiem prawidłowego funkcjonowania trawieńca jest optymalne działanie żwacza!

• Pierwsza część jelita cienkiego nadal charakteryzuje się kwaśnym środowiskiem.
• Następnie ma miejsce neutralizacja treści pokarmowej za pomocą soków trzustkowych i jelitowych oraz żółci.
• Następuje tu trawienie enzymatyczne wstępnie sfermentowanego substratu, lipaza i amylaza są odpowiedzialne za trawienie tłuszczu i skrobi, jednak aktywność enzymów jest niska w porównaniu do aktywności u zwierząt jednożołądkowych, co oznacza, że zdolność trawienia tłuszczu i skrobi w jelicie cienkim jest u przeżuwaczy ograniczona.
• Także w przypadku jelita cienkiego obowiązuje zasada: warunkiem optymalnego trawienia jest prawidłowe trawienie w przedżołądkach.
• Nadmierny dopływ białek w wyniku stosowania bogatej w białka paszy (z dużą ilością kiszonki z traw, młoda trawa pastwiskowa, za dużo koncentratu białkowego) skutkuje tym, że białka w danych ilościach nie mogą zostać fizjologicznie strawione, co może skutkować biegunką, kolką jelita cienkiego lub powiększeniem się wyrostka robaczkowego.
• Parametr zawartości mocznika w mleku stanowi bezpieczne narzędzie kontroli niedostatecznego lub nadmiernego zaopatrzenia w białka (patrz: Ilości mleka i składniki)
• Ważne: Ilość neutralnej dla żwacza skrobi (by-pass), jaka występuje w jelicie cienkim jest w przypadku krów ograniczona i nie może przekroczyć maks. 1,5 kg, ponieważ w przeciwnym wypadku wystąpią nieprawidłowe procesy fermentacyjne oraz biegunka w wyniku niestrawienia skrobi.

• Resorpcja wody.
• Wysoki poziom drobnoustrojów w jelicie grubym ale ograniczone znaczenie fermentacji niestrawionych pasz w jelicie grubym, trawienie w niewielkim zakresie niestrawionej skrobi i białek, rozkład białek do mocznika.
• Rozkład do octanu, propionianu i maślanu, jak w żwaczu.
• Nie jest już możliwe dalsze wykorzystanie białek z syntezy mikrobiologicznej.
• Trawienie tłuszczy w jelicie grubym jest marginalne.
• Bogata w trudne do strawienia włókno treść jelita grubego zapobiega fermentacji i stabilizuje konsystencję odchodów.

Struktura fizyczna dawki pokarmowej

• • Właściwa struktura TMR to podstawa żywienia krów mlecznych, gdyż sprzyja ona trawieniu włókna w żwaczu, co sprzyja zdrowiu krów i dobrej produkcji mleka.

Właściwa struktura TMR jest konieczna gdyż:

• Zapewnia właściwe trawienie włókna w żwaczu.
• Wspomaga przemieszczanie się treści żwacza co stabilizuje PH i aktywność mikrobów żwacza.
• Stymuluje przeżuwanie co zapewnia buforowanie treści żwacza przez ślinę wytwarzaną podczas przeżuwania treści pokarmowej żwacza.

Kontrolę struktury TMR należy stale prowadzić poprzez ocenę organoleptyczną paszy, obserwację krów, stosowanie sit do kiszonek i TMR oraz ocenę strawności na podstawie pozostałości pasz w odchodach, wszystko w relacji do zdrowia krów i produkcji mleka.

Na podstawie ilości mleka i składników mleka można wyciągnąć najlepsze wnioski dotyczące żywienia

• Należy do testu rozróżnić trzy grupy:
  • Świeży udój w pierwszym trymestrze laktacji (0–100 dni udoju)
  • Środkowa laktacja w drugim trymestrze laktacji (100–200 dni udoju)
  • Późna laktacja/starsze krowy mleczne w ostatnim trymestrze laktacji (> 200 dni udoju)

• Wydajność na początku W okresie zasuszania można wiele dowiedzieć się na temat zdrowia zwierząt i ich żywienia
• Jałówki powinny średnio dawać 27–30 kg mleka na dobę podczas pierwszego trymestru laktacji
• Krowy wycielone co najmniej raz powinny dawać od 35 kg do > 40 kg mleka na dobę podczas pierwszego trymestru laktacji
• U zwierząt w dobrym zdrowiu otrzymujących właściwą paszę wydajność mleczna stada powinna być stała i wynosić > 80% spadek wydajności mlecznej w porównaniu z MLP dla wcześniejszego miesiąca nie powinien przekraczać 80% stada maks. 5 kg mleka na zwierzę
• Średnio spadek wydajności mlecznej stada między poszczególnymi trymestrami laktacji nie powinien przekroczyć 5–6 kg
• przy większym spadku wydajności mlecznej w stadzie ponadto do monitorowania zdrowia, wszystkie powyższe elementy powinny być skierowane w stronę żywienia !
  • Jakość i skład paszy, gęstość energetyczna, kontrola nad przyjmowaniem paszy

• zależy od genetyki i paszy
• Ważnym kryterium w stadzie i dla każdego zwierzęcia jest stosunek tłuszczu do białka
• Docelowo tłuszcz : białko = 1,1: 1 do maks. 1,4: 1
• Stosunek < 1,1: 1 jest na poziomie < 3,3% wskazanie na kwasicę
• Stosunek > 1,4:1 gdy zawartość tłuszczu jest wysoka i w połączeniu z niskim poziomem białka (< 3,2%) oznacza istotną utratę tłuszczu w organizmie (ketoza)
• Niski poziom białka < 3,2% zasadniczo oznacza brak energii
• Wysoka zawartość białka i tłuszczu, zwłaszcza w ostatnim trymestrze laktacji, oznacza nadwyżkę energii (Uwaga, przy zawartości białka > 4,0%, tłuszczu > 4,5%) zwrócić uwagę na kondycję zwierzęcia!

• Dobrze odzwierciedla podaż białka/azotu do żwacza
• Docelowa wartość mocznika w mleku wynosi od 200 ppm do 250 ppm
• Wartości < 200 ppm oznaczają niedobór białka w żwaczu
• Wartości > 250 ppm oznaczają nadwyżkę białka
• Poziom mocznika reaguje na zmianę paszy w ciągu kilku godzin
• Mocno wahające się poziomy oznaczają niedobory w strategii żywienia i technice mieszania albo silne wahania pobierania paszy w stadzie
• W przypadku żywienia na pastwiskach wartości mocznika są zwykle wyższe ze względu na wyższą zawartość białka w młodych trawach
• Nie należy przekraczać wartości 250–300 ppm przez dłuższy okres, nawet w przypadku żywienia na pastwiskach, ze względu na stres metaboliczny

Każdy punkt na diagramie reprezentuje wartości dla jednej krowy.

• Znaczący niedobór białka w stadzie we wszystkich fazach laktacji
• Wydajność 29,6 kg mleka w pierwszym trymestrze laktacji
• Brak energii u zwierząt w pierwszym trymestrze laktacji (średnia ilość białka tylko 3,14%)
• Wysoki odsetek zwierząt z przeciążeniem energetycznym w ostatnim trymestrze laktacji (średnia zawartość tłuszczu 4,46%)
• Niska wydajność < 20 kg mleka na dobę sprzyja otyłości u zwierząt w ostatnim trymestrze laktacji

• Niska zawartość tłuszczów w całym stadzie
• Zawartość białka jest również bardzo niska we wszystkich fazach laktacji
• Oznaka bardzo niskiego spożycia paszy oraz uwarunkowanego tym niedoboru energii
• Skutek niskiego spożycia łącznego paszy: kwasica
• Silne załamanie mleczności w stadzie na etapie pomiędzy 1 i 2 okresem laktacji = zła zdolność utrzymania mleka
• Wynik zaburzeń przemiany materii we wczesnym okresie dojenia

• Starsze krowy mleczne w ostatnim trymestrze laktacji
• Widoczne: bardzo wysoki poziom tłuszczu i białka = niebezpieczeństwo otłuszczenia!
• Kontrola przede wszystkim u zwierząt z niską oceną BCS
• Zwierzęta zbyt otyłe należy zasuszyć
• W razie potrzeby, także zasuszanie przedwczesne (BCS <= 3,75)

Wysoki odsetek niestrawionych ziaren w odchodach (zboża, kukurydza):

• Sprawdzić kiszonkę z kukurydzy i śruty pod kątem rozdrobnienia ziarna.
• Za duża ilość pasz treściwych i szybko dostępnych węglowodanów w żwaczu.
• W grupach krów wysokomlecznych po wycieleniu, szybki pasaż i wysoka koncentracja składników pokarmowych w dawce uniemożliwia pełne strawienie pasz.

Przyczyny dużego udziału włókien w odchodach:

• Niski poziom skrobi, cukru albo niedobór białka w żwaczu - drobnoustroje mają za mało energii lub białek do wykorzystania i syntezy.
• Brak zrównoważenia między dostępną energią, białkiem i strukturą w żwaczu.
• Możliwe choroby metaboliczne.

Sposób wykonania przy użyciu sit Manure Screaner (MS):

• Pamiętaj o zabezpieczeniach sanitarnych, stosuj jednorazowe rękawiczki, a po zakończonym płukaniu pamiętaj o dezynfekcji sprzętu i rąk.
• Umocować sita w taki sposób aby sito o największej średnicy znajdowało się na górze, sito o średniej średnicy w środku a sito o najmniejszej średnicy na dole.
• Próbki odchodów pobierać przy pomocy załączonej chochli zawsze w ramach jednej grupy żywieniowej, na świeżo. Nie pobierać od krów, których odchody różnią się wyraźnie od całej grupy. Porcję świeżych odchodów umieścić na górnym sicie i płukać dużą ilością wody z pistoletu ze zraszaczem pod kątem 30 stopni. W razie zapchania górnego sita przemieszać zawartość, w razie zapchania dolnych sit, zanurzyć cały zestaw w wiaderku z wodą i kilkakrotnie delikatnie przemieścić góra dół aby spowodować odblokowanie porów sita i wypływ brudnej wody. Płukać do momentu, gdy z górnego sita zostaną wypłukane drobne fragmenty pasz.
• Po zakończeniu płukania rozebrać sita i oszacować % niestrawionego materiału na poszczególnych sitach. Używając profesjonalnej oceny, należy brać pod uwagę fazy laktacji, wielkości produkcji mleka, rodzaju pasz stosowanych w TMR, pobranie SM, zawartość włókna efektywnego, wskaźnik kwasowości żwacza, wiedzę o statusie zdrowotnym krów. Pamiętaj, że ocena jest subiektywna i zależy od wiedzy eksperckiej dotyczącej szerokich zagadnień żywienia krów mlecznych.

Wskazówki pomocne w ocenie strawności przy użyciu sit MS:

• Niewielka ilość włókna na górnym sicie wskazuje na dobrą kompozycję paszy i wysoką strawność włókna.
• Duża ilość włókna na górnym sicie to słaba struktura treści żwacza, szybki przepływ treści pokarmowej przez układ pokarmowy, potencjalne problemy z kwasicą.
• Pozostałości pasz treściwych (ziarniaków) na górnym sicie przy odpowiedniej strukturze TMR odpowiedniej zawartości włókna efektywnego wskazują na konieczność lepszego rozdrabniania zbóż, czego przyczyną może być zużycie walców zgniatacza sieczkarni lub zbyt duża szczelina. Szacunkowa strata skrobi przy 1 niestrawionym ziarnie kukurydzy na 100ml odchodów to ok. 120g/dzień. Przy 5 ziarniakach to już 600g utraconej skrobi.
• Nasiona chwastów na środkowym lub dolnym sicie wskazują na niską jakość pasz objętościowych.